ต้นเคราฤษี (Tillandsia usneoides)

ตารางเนื้อหา

บทนำ

ต้นเคราฤษี หรือ Tillandsia usneoides เป็นพืชอิงอาศัย (epiphyte) วงศ์สับปะรดสี (Bromeliaceae) ที่ไม่มีรากฝังดิน ชื่อสามัญสากลคือ Spanish moss แม้จะไม่ใช่มอสก็ตาม ด้วยลำต้นและใบเล็กเรียวยาวถักทอเป็นพวงคล้ายเคราฤษีตามภาพวาด จึงกลายเป็นไม้ประดับยอดนิยมสำหรับแขวนแต่งสวนแนวมินิมอล–ทรอปิคัล รวมถึงสวนขวดและงานจัดดอกไม้สมัยใหม่

ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์

มีถิ่นกำเนิดกว้างตั้งแต่ภาคตะวันออกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกา ผ่านเม็กซิโก หมู่เกาะแคริบเบียน ถึงอาร์เจนตินา
พบเกาะอาศัยบนกิ่งไม้ใหญ่ที่มีอากาศชื้น อุณหภูมิอบอุ่น และอากาศถ่ายเทดี
ในไทยปลูกเลี้ยงได้ทั่วประเทศ โดยเฉพาะภาคกลางและภาคใต้ที่มีความชื้นสูง

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

อวัยวะ	รายละเอียดเด่น
ลำต้นและใบ	กลายเป็นเส้นสีเทา–เขียวอ่อนยาว 10–30 ซม. ต่อข้อ มี “ไทรโคม” (trichomes) หนาแน่น ทำหน้าที่ดูดซึมไอน้ำและแร่ธาตุจากอากาศ
ดอก	ขนาดเล็ก สีเขียวอ่อน–เหลืองอ่อน มี 3 กลีบ ออกเดี่ยวตามซอกใบในฤดูร้อน–ต้นฝน มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ตอนกลางคืน
ราก	เหลือเพียงโคนสั้น ๆ ใช้ยึดเกาะ ไม่ดูดอาหาร

จุดเด่นที่ทำให้เลี้ยงง่าย

ไม่ต้องใช้ดิน – แขวนไว้ในที่อากาศถ่ายเทเป็นพอ
โครงสร้างเบา – ขนาดเล็ก น้ำหนักเบา จัดตกแต่งได้หลากหลาย
ทนแล้งระดับหนึ่ง – มีกลไกปิดปากใบยามอากาศแห้ง ลดการคายน้ำ
ปรับตัวได้ทั้งแดดรำไร–แดดจัดครึ่งวัน – เพียงระวังอย่าให้ใบไหม้จากแดดบ่ายร้อนจัด

วิธีดูแล

ปัจจัย	คำแนะนำ
แสง	แดดเช้า–แดดรำไร 40–60 % หากปลูกในห้อง ให้ติดใกล้หน้าต่างที่รับแสงจัด
น้ำ/ความชื้น	ฉีดพ่นละอองน้ำหรือแช่ในอ่างน้ำ 10–15 นาที สัปดาห์ละ 1–2 ครั้ง (เพิ่มความถี่ในหน้าแล้งหรือห้องแอร์)
ปุ๋ย	ใช้ปุ๋ยกล้วยไม้สูตร 20-20-20 หรือ 16-8-24 ละลายเจือจาง 1 กรัม/ลิตร ฉีดพ่นเดือนละครั้ง
อากาศถ่ายเท	จำเป็นอย่างยิ่ง ป้องกันใบเน่าและเชื้อรา
การตัดแต่ง	ตัดยอดแห้ง/ใบเก่าออกเป็นระยะ เพื่อกระตุ้นแตกกิ่งใหม่และคงรูปทรงสวย

การขยายพันธุ์

แยกกอ : ง่ายที่สุด เพียงดึงพวงเล็กออกจากต้นแม่แล้วแขวนใหม่
เมล็ด : ทำได้แต่ช้า ต้องให้ต้นออกดอกผสมเกสรจนฝักแก่ เมล็ดปลิวตามลมและเกาะงอกบนกิ่งไม้

ประโยชน์และการใช้สอย

ตกแต่งสวนและอาคาร – สร้างเส้นสายอ่อนพลิ้ว เพิ่มมิติให้มุมแขวน
กรองฝุ่นในอากาศ – ไทรโคมช่วยดักจับละอองฝุ่นและความชื้น
รักษาความชื้นให้ไม้อิงอาศัยชนิดอื่น – นิยมใช้ร่วมกับกล้วยไม้นิ้ว, เฟินรากอากาศ ฯลฯ
งานหัตถกรรม – ต่างประเทศใช้เป็นไส้เบาะ ตกแต่งพร็อพถ่ายภาพ หรืองานดรายฟลาวเวอร์
บ่งชี้คุณภาพอากาศ – เจอเคราฤษีหนาแน่นมักหมายถึงอากาศสะอาดและความชื้นสูง

ศัตรู–โรค และข้อควรระวัง

ปัญหา	อาการ	วิธีแก้
เพลี้ยแป้ง/ไรแดง	จุดขาวฟูหรือใยแดงตามข้อใบ	แช่น้ำผสมสบู่ดำ 5 นาที ล้างออก ทิ้งให้แห้ง
ใบไหม้แดด	ปลายใบแห้งกรอบ เปลี่ยนสี	ย้ายเข้าร่มและเพิ่มความถี่การรดน้ำ
โคนเน่า	กลิ่นเหม็น ใบช้ำ	ตัดส่วนเสียออก ลดการรดน้ำ ให้ลมโกรกยิ่งขึ้น

เคล็ดลับมือโปร

ถ้าต้องการพวงยาวหนาเร็ว : แขวนต้นซ้อนสองชั้นแล้วหมุนกอให้พันกันหลวม ๆ ทุก 2-3 สัปดาห์
ฝนกรดหรือน้ำประปาคลอรีนสูง : เก็บน้ำฝน น้ำ RO หรือพักน้ำประปา 24 ชม. ก่อนใช้ฉีด
เพิ่มความเขียวอ่อนสด : ฉีดสาหร่ายสกัด (SEAWEED) เจือจางสลับกับปุ๋ยเคมี

สรุป

ต้นเคราฤษี (Tillandsia usneoides) คือไม้ประดับอิงอาศัยที่ดูแลง่าย ไม่ต้องใช้ดิน เพียงให้แสง เหมาะทั้งการตกแต่งบ้าน สวนแนวทรอปิคัล ไปจนถึงใช้เป็นพร็อพถ่ายภาพ ข้อสำคัญคือ อากาศถ่ายเท + ความชื้นสม่ำเสมอ คุณก็จะได้ม่านเคราสีเงินพลิ้วสวยอยู่กับบ้านไปอีกนาน

Tip สั้น ๆ: ถ้าเคราฤษีของคุณดูแห้งกรอบ ให้แช่น้ำพอท่วม 20 นาที แล้วเขย่าเบา ๆ ผึ่งให้หมาดในที่ร่ม ก่อนนำกลับขึ้นแขวน—จะฟื้นตัวเร็วเห็นผลใน 1-2 วัน!