จิงจูฉ่าย (จีน 白苞蒿 ; ชื่อวิทยาศาสตร์ Artemisia lactiflora Wall.) เป็นผักสมุนไพรตระกูลดาวเรือง (Asteraceae) ที่ชาวจีนใช้เป็นทั้งอาหารและยามายาวนาน ในประเทศไทยเราคุ้นตาในเมนู “ต้มเลือดหมู” หรือซุปต่าง ๆ เพราะกลิ่นหอมเฉพาะตัวช่วยดับคาวและแต่งรสให้น้ำซุปกลมกล่อม นอกจากคุณค่าทางโภชนาการอย่างวิตามินเอ ซี แคลเซียม และใยอาหารแล้ว ตามตำรับแพทย์แผนจีนยังจัดจิงจูฉ่ายว่าเป็นสมุนไพร “ฤทธิ์เย็น” ช่วยปรับสมดุลร้อน – เย็น บำรุงปอด ลดไข้ และเสริมภูมิคุ้มกัน จึงถูกยกให้เป็น “ผักดารา” ประจำครัวเอเชียหลายประเทศ
จิงจูฉ่ายคือใบอะไร
- ชื่อสามัญ (อังกฤษ) White Mugwort, Chinese Artemisia
- ชื่อจีน Jing-Ju-Chai (京菊菜)
- ลักษณะ ต้นสูง 30–70 ซม. ใบเหมือนเฟิร์นขนาดเล็ก หยักฟันเลื่อย ด้านล่างมีนวลขาว กลิ่นหอมคล้ายสมุนไพรตระกูลเซเลอรีแต่มีโทนหวาน–เย็นเฉพาะตัว
- ถิ่นกำเนิด มณฑลกุ้ยโจว–ยูนนานของจีน ต่อมาแพร่กระจายสู่เอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยปลูกเชิงการค้ามากในภาคเหนือของไทย
ต้นจิงจูฉ่ายกินดิบได้ไหม
ใบอ่อนของจิงจูฉ่ายสามารถรับประทานสดได้ มักใส่ในสลัดหรือกินแกล้มกับลาบน้ำตกในภาคเหนือ แต่ควรเลือกใบอ่อนที่สีเขียวสด ไม่ช้ำ ล้างให้สะอาดเพื่อลดคราบดินและสารเคมี ทั้งนี้รสจะออกขมเล็ก ๆ และเผ็ดเย็นที่ปลายลิ้น หากไม่คุ้นอาจลวกผ่านน้ำเดือด 5–10 วินาทีเพื่อลดรสขมก่อนนำไปจิ้มน้ำพริกหรือยำ
ผักจิงจูฉ่ายใช้ทำอะไรได้บ้าง
รูปแบบการใช้ | ตัวอย่างเมนู/สรรพคุณ |
---|---|
ปรุงสุกในน้ำแกง | ต้มเลือดหมู ; ต้มจืดหมูสับ—ดับกลิ่นคาว เสริมกลิ่นหอม |
ผัดน้ำมัน/ผัดไฟแรง | ผัดกระเทียม เบคอนผัดจิงจูฉ่าย—ให้อารมณ์คล้ายผัดขึ้นฉ่ายแต่กลิ่นเย็นกว่า |
ใส่สลัด หรือน้ำพริก | สลัดผักใบเขียว ; น้ำพริกหนุ่มโรยจิงจูฉ่ายซอย—เพิ่มรสขมเย็นสดชื่น |
ตากแห้งชงดื่ม | ชาจิงจูฉ่าย—ชาฤทธิ์เย็นช่วยลดร้อนใน บำรุงปอดและขับเสมหะ |
ทำยาสมุนไพร | ใช้ใบสดตำพอกแก้ผื่นคันตามตำรับพื้นบ้าน / สกัดสารโพลีฟีนอลต้านอนุมูลอิสระในการวิจัยสมัยใหม่ |
จิงจูฉ่าย กับ ขึ้นฉ่าย ต่างกันยังไง
ประเด็น | จิงจูฉ่าย (Artemisia lactiflora) | ขึ้นฉ่ายจีน (Chinese Celery, Apium graveolens var. dulce) |
---|---|---|
วงศ์พืช | Asteraceae (ตระกูลดาวเรือง) | Apiaceae (ตระกูลผักชี/เซเลอรี) |
รูปลักษณ์ใบ | ใบหยักลึกเป็นพู สีเขียวอมเทา ด้านล่างมีนวลขาว | ใบแบนหยักเล็กน้อย สีเขียวสด ไม่มีนวล |
กลิ่น-รส | หอมเย็น มีโทนหวานขมเบา – คล้ายสมุนไพรจีน | หอมฉุนแบบเซเลอรี รสเค็มเผ็ด |
การใช้งานหลัก | ต้มเลือดหมู ยำสมุนไพร เหล้าดองยาจีน ชาดื่ม | ผัดขึ้นฉ่าย ต้มจับฉ่าย ยำคึ่นฉ่าย |
คุณค่าตามแพทย์จีน | ฤทธิ์เย็น บำรุงปอด ลดความร้อน | ฤทธิ์อุ่นเล็กน้อย ขับลม บำรุงเลือด |
แม้ทั้งสองจะมีกลิ่นหอมและนิยมใส่ในซุป แต่สปีชีส์ต่างกันอย่างสิ้นเชิง ดังนั้นผู้แพ้เซเลอรีสามารถลองจิงจูฉ่ายได้เพราะไม่มีสารก่อภูมิแพ้เดียวกัน กรณีใช้แทนกันในสูตรอาหารให้ปรับปริมาณลง – ขึ้นฉ่ายมีกลิ่นแรงกว่า ขณะที่จิงจูฉ่ายให้โทนเย็นละมุน |
บทสรุป
จิงจูฉ่ายคือผักสมุนไพรจีนชนิดหนึ่งที่โดดเด่นด้วยกลิ่นหอมเย็นและสรรพคุณบำรุงปอด ลดร้อนใน จึงเป็นได้ทั้งอาหารและยาพื้นบ้าน ใบอ่อนกินดิบได้ ใบแก่เหมาะต้มแกงหรือตากทำชา เมื่อนำไปเปรียบกับขึ้นฉ่ายจะพบว่าต่างกันทั้งวงศ์พืช กลิ่น และฤทธิตามแพทย์แผนจีน หากต้องการเติมกลิ่นหอมสดชื่นแบบไม่ฉุนจัดในเมนูน้ำซุปหรือสลัด จิงจูฉ่ายคือทางเลือกที่น่าสนใจ และอย่าลืมล้างให้สะอาดหรือผ่านความร้อนสั้น ๆ เพื่อความปลอดภัยก่อนรับประทาน