...

ต้นจิงจูฉ่าย

จิงจูฉ่าย (จีน 白苞蒿 ; ชื่อวิทยาศาสตร์ Artemisia lactiflora Wall.) เป็นผักสมุนไพรตระกูลดาวเรือง (Asteraceae) ที่ชาวจีนใช้เป็นทั้งอาหารและยามายาวนาน ในประเทศไทยเราคุ้นตาในเมนู “ต้มเลือดหมู” หรือซุปต่าง ๆ เพราะกลิ่นหอมเฉพาะตัวช่วยดับคาวและแต่งรสให้น้ำซุปกลมกล่อม นอกจากคุณค่าทางโภชนาการอย่างวิตามินเอ ซี แคลเซียม และใยอาหารแล้ว ตามตำรับแพทย์แผนจีนยังจัดจิงจูฉ่ายว่าเป็นสมุนไพร “ฤทธิ์เย็น” ช่วยปรับสมดุลร้อน – เย็น บำรุงปอด ลดไข้ และเสริมภูมิคุ้มกัน จึงถูกยกให้เป็น “ผักดารา” ประจำครัวเอเชียหลายประเทศ

ต้นจิงจูฉ่าย

จิงจูฉ่ายคือใบอะไร

  • ชื่อสามัญ (อังกฤษ) White Mugwort, Chinese Artemisia
  • ชื่อจีน Jing-Ju-Chai (京菊菜)
  • ลักษณะ ต้นสูง 30–70 ซม. ใบเหมือนเฟิร์นขนาดเล็ก หยักฟันเลื่อย ด้านล่างมีนวลขาว กลิ่นหอมคล้ายสมุนไพรตระกูลเซเลอรีแต่มีโทนหวาน–เย็นเฉพาะตัว
  • ถิ่นกำเนิด มณฑลกุ้ยโจว–ยูนนานของจีน ต่อมาแพร่กระจายสู่เอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยปลูกเชิงการค้ามากในภาคเหนือของไทย

ต้นจิงจูฉ่ายกินดิบได้ไหม

ใบอ่อนของจิงจูฉ่ายสามารถรับประทานสดได้ มักใส่ในสลัดหรือกินแกล้มกับลาบน้ำตกในภาคเหนือ แต่ควรเลือกใบอ่อนที่สีเขียวสด ไม่ช้ำ ล้างให้สะอาดเพื่อลดคราบดินและสารเคมี ทั้งนี้รสจะออกขมเล็ก ๆ และเผ็ดเย็นที่ปลายลิ้น หากไม่คุ้นอาจลวกผ่านน้ำเดือด 5–10 วินาทีเพื่อลดรสขมก่อนนำไปจิ้มน้ำพริกหรือยำ

ผักจิงจูฉ่ายใช้ทำอะไรได้บ้าง

รูปแบบการใช้ตัวอย่างเมนู/สรรพคุณ
ปรุงสุกในน้ำแกงต้มเลือดหมู ; ต้มจืดหมูสับ—ดับกลิ่นคาว เสริมกลิ่นหอม
ผัดน้ำมัน/ผัดไฟแรงผัดกระเทียม เบคอนผัดจิงจูฉ่าย—ให้อารมณ์คล้ายผัดขึ้นฉ่ายแต่กลิ่นเย็นกว่า
ใส่สลัด หรือน้ำพริกสลัดผักใบเขียว ; น้ำพริกหนุ่มโรยจิงจูฉ่ายซอย—เพิ่มรสขมเย็นสดชื่น
ตากแห้งชงดื่มชาจิงจูฉ่าย—ชาฤทธิ์เย็นช่วยลดร้อนใน บำรุงปอดและขับเสมหะ
ทำยาสมุนไพรใช้ใบสดตำพอกแก้ผื่นคันตามตำรับพื้นบ้าน / สกัดสารโพลีฟีนอลต้านอนุมูลอิสระในการวิจัยสมัยใหม่
จิงจูฉ่าย กับ ขึ้นฉ่าย ต่างกันยังไง

จิงจูฉ่าย กับ ขึ้นฉ่าย ต่างกันยังไง

ประเด็นจิงจูฉ่าย (Artemisia lactiflora)ขึ้นฉ่ายจีน (Chinese Celery, Apium graveolens var. dulce)
วงศ์พืชAsteraceae (ตระกูลดาวเรือง)Apiaceae (ตระกูลผักชี/เซเลอรี)
รูปลักษณ์ใบใบหยักลึกเป็นพู สีเขียวอมเทา ด้านล่างมีนวลขาวใบแบนหยักเล็กน้อย สีเขียวสด ไม่มีนวล
กลิ่น-รสหอมเย็น มีโทนหวานขมเบา – คล้ายสมุนไพรจีนหอมฉุนแบบเซเลอรี รสเค็มเผ็ด
การใช้งานหลักต้มเลือดหมู ยำสมุนไพร เหล้าดองยาจีน ชาดื่มผัดขึ้นฉ่าย ต้มจับฉ่าย ยำคึ่นฉ่าย
คุณค่าตามแพทย์จีนฤทธิ์เย็น บำรุงปอด ลดความร้อนฤทธิ์อุ่นเล็กน้อย ขับลม บำรุงเลือด
แม้ทั้งสองจะมีกลิ่นหอมและนิยมใส่ในซุป แต่สปีชีส์ต่างกันอย่างสิ้นเชิง ดังนั้นผู้แพ้เซเลอรีสามารถลองจิงจูฉ่ายได้เพราะไม่มีสารก่อภูมิแพ้เดียวกัน กรณีใช้แทนกันในสูตรอาหารให้ปรับปริมาณลง – ขึ้นฉ่ายมีกลิ่นแรงกว่า ขณะที่จิงจูฉ่ายให้โทนเย็นละมุน

บทสรุป

จิงจูฉ่ายคือผักสมุนไพรจีนชนิดหนึ่งที่โดดเด่นด้วยกลิ่นหอมเย็นและสรรพคุณบำรุงปอด ลดร้อนใน จึงเป็นได้ทั้งอาหารและยาพื้นบ้าน ใบอ่อนกินดิบได้ ใบแก่เหมาะต้มแกงหรือตากทำชา เมื่อนำไปเปรียบกับขึ้นฉ่ายจะพบว่าต่างกันทั้งวงศ์พืช กลิ่น และฤทธิตามแพทย์แผนจีน หากต้องการเติมกลิ่นหอมสดชื่นแบบไม่ฉุนจัดในเมนูน้ำซุปหรือสลัด จิงจูฉ่ายคือทางเลือกที่น่าสนใจ และอย่าลืมล้างให้สะอาดหรือผ่านความร้อนสั้น ๆ เพื่อความปลอดภัยก่อนรับประทาน

Leave a Comment